Từ Cổ trong Kinh Ngắm Các Mầu Nhiệm Mân Côi Bằng Thi Ca

Listen to this article

TỪ CỔ trong SÁCH KINH

MỞ ĐẦU

Vườn Rosa bao quanh trái đất,
Cảnh thiên nhiên thật rất diệu huyền,
Thử suy cùng cho đến căn nguyên;
Xem ai đã gây nên vậy tá ?
Bởi ông thánh Ða Minh cha cả,
Thấy ruộng thiêng cỏ rả mê man
Người lo buồn nguyện ngắm kêu van,
Xin Ðức Mẹ cực khoan thương đoái.
Ðức Mẹ thương xuống ơn rộng rãi,
Trao tràng châu truyền hãy giảng khuyên:
Khuyên người ta lần hạt ngắm nên,
Sẽ chữa tật thiêng liêng cho đã.
Người vâng, cứ giảng không bao nả,
Thấy lòng người khác cả khi xưa,
Kẻ mê đàng tội lỗi liền chừa
Phường đạo rối xác xơ tan tác.
Thế gian bỗng tự nhiên ra khác.
Ruộng Y ghê cỏ rác bớt dần.
Thánh Hội từng tư mộ công ân,
Hằng năm đặt lễ tuần kính nhớ.

HAI MƯƠI MẦU NHIỆM[1] KINH MÂN CÔI

Phép ngắm Mân Côi nguyên cội rễ,
Suy tôn chuộc tội loài người thế,
Tự sinh nhi tử, tử nhi sinh,
Công nghiệp vô cùng khôn xiết kể.
Lạy ơn Rất Thánh Ðức Bà,
Xin vì phép ngắm Mân Côi thánh này,
Ban ơn soi sáng bởi trời,
Cùng ban sự sống đời đời cho con

Năm Sự Vui

1.
Chúa toan cứu chuộc các sinh linh,
Sai sứ truyền tin Thánh Tử sinh.
Thánh Mẫu dâng mình theo ý Chúa
Chịu thai nguyên vẹn đức đồng trinh.
Lạy ơn Ðức Mẹ nhân thay
Xin vì sự nhiệm mầu này dủ thương,
Cho con lòng vững đá vàng,
Vâng theo ý Chúa mọi đàng đừng sai.

2.
Isave thánh đà già cả,
Chúa định mang thai con cách lạ,
Ðến viếng tha con khỏi tội truyền,
Con trong lòng Mẹ hiền mừng lạ.
Lạy ơn Ðức Mẹ nhân thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này dủ thương.
Cầu xin Chúa cả thiên đàng,
Cứu con cho khỏi các đàng tội khiên.

3.
Be-lem phong cảnh cực trần ai,
Chúa chọn sinh nơi khốn khó thay.
Máng cỏ bò lừa quì thở ấm.
Thiên Thần mừng rỡ Chúa ra đời.
Lạy ơn Ðức Mẹ nhân thay.
Xin vì sự nhiệm mầu này dủ thương.
Cho con được ở khiêm nhường,
Chớ yêu chuộng sự vẻ vang trên đời.

4.
Mẫu hoàng vâng giữ lời truyền dạy.
Ðem Chúa vào đền xin chuộc lấy.
Thầy cả xưng ra thật Chúa Trời.
Liền xin ẵm lấy cùng thờ lạy.
Lạy ơn Ðức Mẹ nhân thay.
Xin vì sự nhiệm mầu này dủ thương.
Cho con thủ tiết băng sương,
Ðáng lên hưởng phúc thiên đường ngày sau.

5.
Lễ rồi Con lạc, Mẹ tìm Con
Lòng Mẹ ba ngày rất héo hon,
Ðoạn trở vào đền tìm lại thấy,
Con về thảo kính đến khi khôn.
Lạy ơn Ðức Mẹ nhân thay.
Xin vì sự nhiệm mầu này xuống ơn.
Cho con lòng thật ăn năn,
Soi gương phúc đức siêng năng vâng lời.

Kết Năm Sự Vui

Con kính nhớ ngợi khen Ðức Mẹ.
Ðã hưởng phần vui vẻ lạ thay.
Vui vì khi thấy Sứ Chúa sai,
Truyền tin lạ, chịu thai Thánh Tử
Vui vì Isave Thánh Nữ,
Tội truyền con khỏi tự trong thai;
Vui vì khi thấy Chúa ra đời
Thiên Thần hát mừng Người cách lạ
Vui vì Chúa vào đền thờ cả,
Thánh Simêon kính tạ khen Người;
Vui vì Con lạc mất ba ngày
Tìm lại thấy trong nơi đền thánh
Bấy nhiêu sự chúng con dâng kính,
Xin giàn ra trong tính phần vui,
Cho chúng con hưởng phúc trên trời
Ðược hằng sống đời đời vui vẻ.

Năm Sự Sáng[2]

1.
Gio-đan dòng nước lững lờ trôi
 Nào biết được đâu chính Chúa Trời
Tìm đến đích thân xin thanh tẩy
 Xác hồn nguyên vẹn nét tinh khôi.
Thánh Maria Mẹ Chúa Trời
Xin thương nguyện giúp các bề tôi
Biết luôn sống đẹp vui lòng Chúa
Linh hồn trang trọng nét xinh tươi.

2.
Tiệc cưới năm xưa tại Cana
Sau khi thực khách đã ngà ngà
Chúa ban thêm rượu ngon tinh khiết
Biến từ nước lã hóa thành ra.
Thánh Maria Mẹ Chúa Trời
Mẹ của chúng con nữa, Mẹ ơi !
Xin giúp chúng con tin mạnh mẽ
Quyền uy dũng lực Chúa tuyệt vời.

3.
Hãy sám hối ăn năn đền tội
Nước Trời đang tới hãy mau thôi
Cuộc đời biến đổi cho nên tốt
Chuẩn bị tâm hồn đến khắp nơi.
Thánh Maria Mẹ Chúa Trời
Mẹ của chúng con nữa, Mẹ ơi !
Xin giúp chúng con mau biến đổi
Cuộc đời nên tốt đẹp xinh tươi

4.
Trên núi Tabo Chúa hiển dung
 Phêrô ngây ngất sướng vô cùng
Ba lều xin dựng ngay trên núi
Nhưng phải đợi chờ tới cánh chung.
Thánh Maria Mẹ Chúa Trời
Mẹ của chúng con nữa, Mẹ ơi !
Xin giúp chúng con luôn tỉnh táo
Hằng lo chuẩn bị lắng nghe Lời.

5.
Thánh Thể, tình thương Chúa hải hà
Dành cho người thế khắp gần xa
Ai ai cũng được khuyên bồi dưỡng
Bằng Máu Thịt Người đã đổ ra.
Thánh Maria Mẹ Chúa Trời
Mẹ của chúng con nữa, Mẹ ơi !
Xin giúp chúng con luôn sốt sắng
Rước Mình Máu Chúa mãi chẳng ngơi.

Kết Năm Sự Sáng

Năm Sự Sáng nhiệm mầu cao cả
Tỏa ánh thiêng lan tỏa không gian 
Từ dòng nước chảy Gio-đan
Tới nơi Núi Thánh giăng màn uy linh
Tạ ơn Chúa hiến mình hy tế  
 Làm của nuôi thế hệ nhân sinh  
 Chúng con cảm tạ ân tình
 Chúa thương ban phúc trường sinh cho đời.

Năm Sự Thương

Sự vui sáng qua sự sầu kế,
Lòng Ðức Mẹ như bể dạt dào,
Khi thấy con chịu khốn khó bao,
Thì người cũng phải đau đớn hết.

1.
Chúa vào cầu nguyện trong vườn Giệt
Thấy tội loài người lòng thảm thiết,
Máu lộn mồ hôi đổ toát ra,
Phó mình vào nộp tòa quan xét
Lạy ơn Ðức Mẹ khoan thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này thảm thương,
Cho con được sức vững vàng,
Chịu nhiều sự khó Chúa thường định cho.

2.
Chịu khốn thâu đêm rất nhuốc nha,
Sáng ngày dinh trấn giải vào tra,
Dậy đưa cột đá đem dây trói,
Ðánh cả và mình thịt nát ra.
Lạy ơn Ðức Mẹ khoan thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này thảm thương,
Soi cho con mọn biết đường,
Trách mình vì tội lỗi thường phạm liên.

3.
Mặc cho áo đỏ như vua giả,
Ðầu đội mão gai thâu suốt cả,
Máu chảy ròng ròng mặt chứa chan
Lại quì gối nhạo giơ tay vả.
Lạy ơn Ðức Mẹ khoan thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này thảm thương,
Cho con được đức khiêm nhường,
Hằng bằng lòng chịu trăm đường nhuốc nha.

4.
Khi quan luận giết án đà phê,
Thánh Giá đem cho vác nặng nề,
Ðau đớn vừa đi vừa ngã xuống,
Hung đồ buộc cổ kéo lôi đi.
Lạy ơn Ðức Mẹ khoan thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này thảm thương,
Giữ con đừng để ngang tàng,
Cứ nương Thánh Giá theo đàng Chúa đi.

5.
Thảm thay! xô ngửa trên thánh giá,
Ðanh đóng chân tay thâu suốt cả,
Chúa chịu đền thay hết tội đời,
Mẹ như dao sắc thâu qua dạ.
Lạy ơn Ðức Mẹ khoan thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này xuống ơn,
Tha con khỏi các nợ nần,
Khi hồn lìa xác khỏi quân giặc thù.

Kết Năm Sự Thương
Kính nhớ sự thảm thương Ðức Mẹ,
Khi con vì tội thế đền bồi.
Thương con đã đổ máu mồ hôi.
Chịu quân dữ bắt nơi vườn Giệt;
Thương Con chịu thâu đêm thảm thiết
Chịu đánh đòn nát hết thịt mình;
Thương con đầu đội mão gai khoanh
Mặc áo đỏ như hình vua giả;
Thương Con phải vác cây Thánh Giá,
Gượng vác đi mà ngã khốn thay,
Thương con chịu đanh đóng chân tay,
Cùng chịu chết vì loài người thế;
Ðức Mẹ bởi thương con qúa lẽ
Trong lòng nên như bể đắng cay,
Xin vì những sự thảm thiết này,
Cho con mọn được ăn mày phần phúc.

Năm Sự Mừng

Sự thương khó đà qua khỏi lúc
Những sự mừng bỗng chốc tiếp theo,
Vì các ơn rất cả rất nhiều,
Ðức Mẹ được kể sao cho xiết.

1.
Xác quàn hang đá khỏi ba ngày
Sống lại uy nghi sáng láng thay.
Ðức Mẹ thấy con mừng qúa bội,
Tông đồ mặt ủ bỗng nên tươi.
Lạy ơn Ðức Mẹ cam thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này đoái thương
Cho con sạch tội mọi đường,
Cùng tin mọi sự tỏ tường ngày sau.

2.
Cứu chuộc Chúa đà xong mọi sự
Dặn dò Thánh Mẫu cùng đầy tớ.
Khuyên con ở lại Chúa lên Trời,
Bên hữu Dêu Cha tòa Chúa ngự.
Lạy ơn Ðức Mẹ cam thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này đoái thương
Cho con lòng mến thiên đường,
Hằng hằng ra sức tìm đường để lên.

3.
Thánh Mẫu tông đồ hội họp nhau
Thánh Thần lưỡi lửa xuống trên đầu
Soi cho biết tiếng muôn vàn nước
Ban sức thiêng liêng giảng đạo mầu.
Lạy ơn Ðức Mẹ cam thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này đoái thương
Cho con sức mạnh vững vàng.
Xưng ra đạo thánh sửa sang trong ngoài.

4.
Nữ Vương đến tuổi đầy ơn phúc
Thánh Tử thiên thần đều xuống rước
Hồn xác lên trời rất tốt lành
Hưởng muôn muôn phúc ai suy được
Lạy ơn Ðức Mẹ cam thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này đoái thương
Ðến cơn nhất đán phi thường,
Cho con khỏi mắc chước phường sa-tan

5.
Chúa cả Ba ngôi thưởng Nữ Vương
Ngự trên thần thánh nước Thiên đường
Ban quyền xem sóc loài người thế
Là Mẹ cầu bầu để Chúa thương.
Lạy ơn Ðức Mẹ cam thay,
Xin vì sự nhiệm mầu này xuống ơn
Cho con lòng giữ trung cần
Ðáng lên chầu chực hưởng phần phúc riêng.

Kết Năm Sự Mừng

Con cảm mến ngợi khen kính nhớ,
Sự Ðức Bà mừng rỡ Con mình,
Mừng khi thấy Chúa đã phục sinh,
Rất sáng láng tốt lành hơn trước,
Mừng khi thấy Chúa lên hưởng phúc,
Các Thiên Thần đón rước tưng bừng;
Mừng vì khi thấy Chúa Thánh Thần,
Ðã hiện xuống ban ơn cả thể;
Mừng khi thấy mình toan giã thế,
Con xuống mời rước Mẹ lên trời;
Mừng vì được ơn của Ba Ngôi,
Ban toà thưởng ngự nơi trọng nhất.
Sự vui mừng rất bền rất thật,
Lòng Ðức Bà càng rất khoan thay,
Xin vì những sự mừng này,
Cho chúng con đời đời mừng rỡ.

Kết

Bốn phần tóm lại gồm hai chục,
Cảm nhớ khong khen công cứu thục,
Mọi phúc treo gương rất sáng thay,
Soi lên sẽ được muôn phần phúc.
 

Tổng Tạ

Hai mươi sự ngắm về lần hạt,
Chúng con xin ngợi hát khong khen.
Các ơn các ích thiêng liêng,
Tóm mọi cách chung riêng thay thảy.
Bởi sự vui Ðức Bà xem thấy,
Sứ Ba Ngôi chào lạy truyền tin.
Ngôi Thứ Hai xuống ở cùng liên,
Ðược hưởng các ơn riêng vạn bội.
Bởi sự sáng cùng con rao giảng
Truyền Phúc Âm, phép lạ cứu người
Mẹ như được cùng con chia sẻ
Muôn phúc thiêng sức mạnh cứu đời.
Bởi sự thương thấy Con chuộc tội,
Chịu gian nan nghìn nỗi trăm đường,
Lòng Ðức Bà đau đớn thảm thương;
Các sự khó cũng dường như phải,
Bởi sự mừng tự Con sống lại,
Chúa xuống ơn rộng rãi man vàn,
Cho đến khi lìa khỏi thế gian.
Các phúc trọng Chúa ban đầy dẫy,
Vì các sự Vui Thương Mừng Sáng.
Giúp đỡ Con chuộc lấy loài người.
Lại nên vườn hoa rất lạ thay,
Cho Hội Thánh đời đời thưởng ngoạn.

– Trong hai mươi Mầu Nhiệm Mân Côi này, các câu thơ trong phần mở đầu nói về sự ra đời của Kinh Mân Côi. Hội Thánh được ví như vườn hồng thiêng liêng đang gặp những khó khăn thử thách. Đức Mẹ cho Thánh Đa Minh biết, Kinh Mân Côi có sức mạnh nâng đỡ Hội Thánh và phá tan các sự dữ.

-Trong bốn câu đầu này có cụm từ “vậy tá”, trong đó “tá” theo từ điển Hán Việt là một trợ ngữ dùng ở cuối câu thương cảm. Khi dùng từ này cuối câu, nó sẽ làm câu văn biểu lộ sức thương cảm nhiều hơn.

– “Ðức Mẹ thương xuống ơn rộng rãi, trao tràng châu truyền hãy giảng khuyên.” Từ “tràng châu” trong câu Kinh này ý chỉ đến tràng hạt Mân Côi, nó quý giá như chuỗi ngọc châu báu.

– “Khuyên người ta lần hạt ngắm nên, sẽ chữa tật thiêng liêng cho đã.” Từ “đã” trong câu này Từ điển ViệtBồ-La giải thích nghĩa là “được khỏi bệnh.” Ý của câu này nghĩa là “khuyên người ta suy ngắm và lần hạt cho nên, thì những tật bệnh thiêng liêng sẽ được chữa khỏi.”

– “Người vâng, cứ giảng không bao nả”, trong câu này chúng ta có từ “bao nả.” Từ điển ViệtBồ-La và Tự Vị Annam Latinh giải thích “bao nả” nghĩa là “thế nào.” Câu này có nghĩa là “Thánh Đa Minh vâng lời Đức Mẹ cứ giảng khuyên người ta suy ngắm và lần hạt Mân Côi, không phải đặt vấn đề là công việc rồi ra sẽ thế nào.”

– “Thế gian bỗng tự nhiên ra khác, ruộng Y ghê cỏ rác bớt dần.” Trong câu Kinh này có cụm từ “ruộng Y Ghê”, từ “Y Ghê” gốc Bồ Đào Nha là Igreja được dịch là “Hội Thánh” xưa phiên âm là Yghê-rê-sa. Trong câu Kinh này, để cho vần thì tác giả đã trích lấy hai âm đầu Y Ghê. Trong Phúc Âm, Hội Thánh vốn được ví như thửa ruộng của Thiên Chúa, như vậy “ruộng Y Ghê” tức là Hội Thánh. Câu Kinh này có ý nói, nhờ suy ngắm và lần hạt Mân Côi mà Hội Thánh vượt qua những thử thách, khó khăn, nguy hiểm.

– “Thánh Hội từng tư mộ công ân”, trong câu này có từ “Thánh Hội” nghĩa là “Hội Thánh” viết theo trật tự từ của tiếng Hán, từ “thánh” là tính từ đứng trước từ “hội” là danh từ. “Hội Thánh” là cách viết theo trật tự từ của tiếng Việt. Từ “từng” Từ điển ViệtBồ-La giải thích nghĩa là “có thói quen.” Cụm từ “tư mộ” là hai từ Hán Việt, từ “tư” theo từ điển Hán Việt là “thương”, “mộ” theo từ điển Hán Việt là “mến.” Câu Kinh nghĩa là “Hội Thánh có thói quen thương mến ghi nhớ công ơn” nên hàng năm mở lễ tuần kính Thánh Đa Minh, trong dịp này suy ngắm các mầu nhiệm Kinh Mân Côi cách long trọng.

– Khởi đầu việc suy ngắm hai mươi mầu nhiệm Kinh Mân Côi tác giả đã diễn tả:

Phép ngắm Mân Côi nguyên cội rễ,
Suy tôn chuộc tội loài người thế,
Tự sinh nhi tử, tử nhi sinh,
Công nghiệp vô cùng khôn xiết kể.
 

– Trong bốn câu này có cụm từ “nguyên cội rễ”: “nguyên” nghĩa là “trọn vẹn”, “cội rễ” nghĩa là “nguyên lý.” Hai câu này ý nói: Các mầu  nhiệm Kinh Mân Côi nói lên một nguyên lý trọn vẹn, đó là việc suy tôn mầu nhiệm tình yêu thương Chúa đã đến cứu chuộc loài người chúng ta.

– Câu “Tự sinh nhi tử, tử nhi sinh” là một câu rất đẹp trong tiếng Việt tác giả viết dưới hình thức chơi chữ đối lập các vế trong câu bằng cách dùng các từ đồng âm khác nghĩa. Trong đó tác giả sử dụng các từ Hán Việt: “tự” nghĩa là “từ”; câu có hai từ “nhi” nghĩa là “cho đến”; câu cũng có hai chữ “tử” nghĩa là “chết”; câu còn có hai chữ “sinh” một nghĩa là “sinh ra”, một nghĩa là “sống.” Câu này muốn nói đến suy ngắm mầu nhiệm Kinh Mân Côi là chiêm ngắm Chúa “từ khi sinh ra làm người cho đến chết, rồi từ khi chết cho đến khi sống lại.” Phép Mân Côi chiêm ngắm nguyên lý cội rễ trong mầu nhiệm cứu chuộc này. Đây là mầu nhiệm vô cùng lớn lao không thể kể xiết trong đạo.
 

– Trong mầu nhiệm thứ nhất năm sự vui có câu “Chúa toan cứu chuộc các sinh linh” có từ “sinh linh” được tác giả Tự Vị Annam Latinh giải thích nghĩa là “loài thụ tạo.” Nghĩa cổ theo Tự Vị Annam Latinh của từ này rộng hơn nghĩa trong tiếng Việt hiện đại, “sinh linh” là “muôn loài thụ tạo.” Tiếng Việt hiện đại giải thích “sinh linh” chỉ gồm “những người dân trong xã hội” mà thôi thì chưa đủ. (x.Mc 16,15; Rm 8,1823)

– Trong mầu nhiệm thứ hai năm sự vui có câu “Isave thánh đà già cả”, Tự Vị Annam Latinh giải thích “đà” nghĩa là “đã.” Câu trên nếu dùng từ “đã” không đúng luật thơ, khó vần điệu nên tác giả đã dùng từ “đà”  trong tiếng Việt cổ nghĩa là “đã.”

– Cũng trong mầu nhiệm thứ hai năm sự vui có câu “Cầu xin Chúa cả thiên đàng, cứu con cho khỏi các đàng tội khiên.” Từ “tội khiên” Đại Nam Quấc Âm Tự Vị giải thích đó là từ đồng nghĩa với từ “tội lỗi”, là từ cũ ít dùng.

– Trong mầu nhiệm thứ tư năm sự vui có câu “Cho con thủ tiết băng sương.” Từ “thủ tiết” nghĩa là “giữ gìn tiết hạnh”; “băng sương” Đại Nam Quấc Âm Tự Vị giải thích nghĩa là “lo lắng tứ phía.” Câu này nghĩa là “dù cuộc sống có lo lắng trăm bề thì xin giúp con đủ sức gìn giữ đức hạnh cho vẹn tròn.”

– Trong mầu nhiệm thứ nhất năm sự thương có câu “Chúa vào cầu nguyện trong vườn Giệt.” Từ “vườn Giệt” là từ phiên âm của được viết giản lược của từ tiếng Latinh Getsemani (Giệtsi-ma-ni) còn gọi là “vườn cây dầu.”

– Trong mầu nhiệm thứ nhất năm sự mừng có câu “Lạy ơn Ðức Mẹ cam thay.” Tự Vị Annam Latinh có mục từ “cam” được giải thích “đành lòng”; Đại Nam Quấc Âm Tự Vị có mục từ “cam” giải thích “cam chịu.” Câu này có nghĩa là “chúng con tạ ơn Mẹ vì Mẹ đã cam chịu những đau khổ” thông hiệp trong mầu nhiệm cứu độ này.

– Trong mầu nhiệm thứ hai năm sự mừng có câu “Bên hữu Dêu Cha tòa Chúa ngự.” Từ điển ViệtBồ-La có mục từ “tôi tin kính Deos Cha” nghĩa là “tôi tin kính Thiên Chúa Cha.” Từ “Dêu” là từ phiên âm tiếng Latinh chỉ “Thiên Chúa.”

–  Trong mầu nhiệm thứ bốn năm sự mừng có câu “Ðến cơn nhất đán phi thường.” Từ “nhất đán” nghĩa là “một mai”, từ “phi thường” nghĩa là “những bất thường, những sự cố”, câu này có ý nói: “Một mai khi có những sự bất thường xảy đến”, xin cho con đừng vướng mắc vào phường Satan.

– Trong phần kết có câu “Cảm nhớ khong khen công cứu thục.” Từ “khong khen” đã giải thích trong Kinh Nghĩa Đức Tin, từ “thục” nghĩa là “chuộc.” Câu này nghĩa là “cảm nhớ ca khen công ơn cứu chuộc của Thiên Chúa.”

– Trong câu “Chúa xuống ơn rộng rãi man vàn” có từ “man vàn” nghĩa là “muôn vàn”, âm của từ “man” đọc là “muôn.”

[1] Tác giả cập nhật thêm năm mầu nhiệm sự sáng theo suy niệm của Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolo II.

[2] Phần thơ năm mầu nhiệm sự sáng của Linh mục Andre Đỗ Xuân Quế, Dòng Đa Minh (2014). Cha đã cố gắng hết sức để tránh không dùng bất cứ từ ngữ cổ nào trong màu nhiệm này.