Hướng dẫn mục vụ thánh nhạc 9

V. CẤU TRÚC CÁC BÀI HÁT TRONG PHỤNG VỤ

A. Âm nhạc và cấu trúc Thánh lễ

126. Những ai có trách nhiệm chuẩn bị âm nhạc cho việc cử hành Thánh lễ hợp với ba thẩm định được nói trên đây còn phải hiểu biết tường tận cấu trúc phụng vụ. Họ phải ý thức cái gì là quan trọng nhất. Họ phải biết đặc tính của mỗi phần Thánh lễ và mối tương quan của mỗi phần với nhịp điệu chung của tác động phụng vụ.

127. Thánh lễ gồm có Phụng vụ Lời Chúa và Phụng vụ Thánh Thể. Tuy mỗi phần có đặc tính riêng biệt, nhưng cả hai phần này được nối kết một cách chặt chẽ để làm nên một hành vi thờ phượng. “Về mặt thiêng liêng Hội Thánh được nuôi dưỡng nhờ bàn tiệc Lời Chúa và bàn tiệc Thánh Thể. Nhờ bàn tiệc Lời Chúa, Hội Thánh tăng trưởng về đức khôn ngoan. Nhờ bàn tiệc Thánh Thể, Hội Thánh tăng trưởng về sự thánh thiện.” Ngoài ra, Thánh lễ còn có nghi thức Đầu lễ và Kết lễ.

Nghi thức Đầu lễ

128. Phần thứ nhất của Thánh lễ bao gồm các nghi thức “có tính cách mở đầu, dẫn nhập và chuẩn bị.” Phần này gồm Ca Nhập lễ, việc hôn kính bàn thờ, lời chào chúc, Hành động Thống hối và Kinh Kyrie – Xin Chúa thương xót chúng con (hoặc rảy nước thánh), Kinh Gloria – Vinh Danh, và lời Tổng nguyện.

129. Những nghi thức này nhằm mục đích “giúp cho các tín hữu đã quy tụ nhau nên một được hiệp thông với nhau, chuẩn bị tâm hồn để nghe Lời Chúa cho nghiêm chỉnh và để cử hành Thánh lễ cho xứng đáng.” Để các tín hữu có thể đến với nhau nên một, cần để cho họ hát cộng đồng ít nhất một phần các nghi thức đầu lễ – Ca Nhập lễ, Kinh Thương xót, hoặc Kinh Vinh Danh – ngoài những câu đối đáp được hát trong phụng vụ.

130. Trong một số dịp lễ, như Chúa nhật Lễ Lá, hoặc khi có cử hành những nghi thức hay bí tích khác trong Thánh lễ, như thứ Tư Lễ Tro…, một số nghi thức đầu lễ nói trên được bỏ đi hay được cử hành theo cách thức riêng, đòi hỏi có thay đổi trong cách chọn âm nhạc. Những ai có trách nhiệm trong việc chuẩn bị âm nhạc phụng vụ phải nhận thức được những thay đổi này trong khi thực hiện.

Ca Nhập lễ

131. Khi cộng đoàn đã tập họp, thì bắt đầu hát Ca Nhập lễ đang khi vị linh mục, phó tế và những tác viên tiến vào thánh đường. “Bài ca này có mục đích khai mạc cuộc cử hành Thánh lễ, giúp cộng đoàn thêm hiệp nhất, hướng tâm hồn họ vào mầu nhiệm mùa phụng vụ hay ngày lễ và làm nền long trọng cho cuộc rước nhập lễ của vị tư tế và các thừa tác viên.”

132. Phải hết sức cẩn trọng khi xử lý bản văn thánh vịnh, thánh thi và thánh ca trong phụng vụ. Không được phép tùy tiện lược bỏ những ca từ, những khổ thơ khiến cho có nguy cơ làm sai lạc nội dung những bản văn ấy. Không phải tất cả các bài hát đều cần phải hát hết mọi phiên khúc hay các khổ thơ, vì thế ta có thể bỏ đi một số phiên khúc nếu bản văn được hát lên vẫn có sự mạch lạc.

133. Bản văn và phần nhạc để hát Ca Nhập lễ có thể được lấy ra từ một số nguồn tài liệu:

a. Hát đối ca và thánh vịnh đang khi rước là một truyền thống lâu đời trong phụng vụ Rôma. Các đối ca và thánh vịnh có thể được lấy từ các sách phụng vụ chính thức – sách Graduale Romanum, hoặc sách Graduale Simplex – hoặc từ những tuyển tập tiền xướng và thánh vịnh.

b. Các bài thánh thi hay thánh ca khác cũng có thể được hát lúc Nhập lễ, nhưng phải đảm bảo duy trì được mục đích của bài Ca Nhập lễ. Những bản văn đối ca, thánh vịnh, thánh ca dùng trong phụng vụ phải được sự chuẩn nhận của Hội đồng Giám mục Việt Nam hoặc của Giám mục giáo phận (Ca Nhập lễ được hát như sau: hoặc luân phiên giữa ca đoàn và cộng đoàn, hoặc luân phiên giữa một ca viên và cộng đoàn, hoặc tất cả do cộng đoàn hát, hay do một mình ca đoàn hát mà thôi. Có thể dùng điệp ca Graduale Simplex; hoặc dùng bản hát nào khác phù hợp với cử hành phụng vụ, với tính chất của ngày lễ, hay mùa phụng vụ. Bản văn bài hát này phải được Hội đồng Giám mục chuẩn nhận. Nếu không hát ca Nhập lễ, thì giáo dân, hoặc một vài người giáo dân hoặc một độc viên, đọc bài ca Nhập lễ ghi trong sách lễ. Nếu không có ai đọc, thì chính vị tư tế đọc, vị này cũng có thể thích ứng điệp ca ấy theo kiểu lời khuyên nhủ đầu lễ).

Hành động Thống hối

134. Sau lời chào chúc là Hành động Thống hối. Vị tư tế mời mọi người thống hối. Tất cả cộng đoàn thú tội chung và vị tư tế đọc lời xá giải để kết thúc, lời này không có hiệu quả như trong Bí tích Thống hối. Khi dùng công thức thống hối thứ ba để hát (Thí dụ: “Chúa đã được sai đến để cứu chữa những tâm hồn thống hối: Xin Chúa thương xót chúng con…”) thì có thể chọn những lời khác để kêu cầu lòng thương xót của Chúa Kitô.

Kinh Thương Xót (Kyrie Eleison)

135. Nghi thức thống hối bao giờ cũng có lời kinh cầu cổ kính Kyrie: “Xin Chúa thương xót chúng con” trừ khi đã dùng kinh này trong nghi thức thống hối. Vì là bài hát cộng đồng dùng để tung hô Chúa và để kêu cầu lòng thương xót của Ngài, bài này thường được toàn thể cộng đoàn hát đối đáp với ca đoàn hay ca xướng viên.

Thường mỗi lời tung hô được hát hai lần, nhưng vì đặc tính của các ngôn ngữ khác nhau, vì nghệ thuật âm nhạc, hay vì hoàn cảnh, cũng có thể hát nhiều lần. Kinh “Xin Chúa thương xót chúng con” nếu không hát, thì đọc.

Làm phép và rảy nước thánh

136. Ngày Chúa nhật, nhất là trong mùa Phục Sinh, thay vì nghi thức thống hối thường lệ, đôi khi có thể làm phép và rảy nước thánh để tưởng nhớ phép Rửa. Có thể hát lời làm phép nước. Bài hát đi đôi với việc rảy nước thánh phải có được đặc tính thanh tẩy một cách rõ ràng.

Kinh Vinh Danh (Gloria)

137. “Kinh Vinh Danh là một thánh thi rất cổ kính, mà Hội Thánh, được đoàn tụ trong Chúa Thánh Thần, dùng để tôn vinh Chúa Cha, Chiên Con và cầu khẩn với Ngài. Bản văn thánh thi này không được thay thế bằng bản văn nào khác… Kinh này được hát hay đọc trong các Chúa nhật ngoài Mùa Vọng và Mùa Chay, trong các lễ trọng và lễ kính, và trong các dịp cử hành riêng có tính cách long trọng.”

138. Vị tư tế, hoặc tùy hoàn cảnh, một ca viên hay ca đoàn xướng lên, rồi hoặc tất cả mọi người cùng hát, hoặc cộng đoàn hát luân phiên với ca đoàn, hoặc ca đoàn hát. Nếu không hát thì phải đọc, hoặc mọi người đọc chung, hoặc chia hai bè đối đáp.

139. Không được phép chuyển Kinh Vinh Danh sang phần khác với phần được Sách lễ Rôma ấn định. Thí dụ, không được hát Kinh Vinh Danh thay thế Ca Nhập lễ, hoặc khi rảy nước thánh.

Lời Tổng nguyện

140. Tiếp đến, linh mục mời cộng đoàn cầu nguyện, và sau khi thinh lặng trong giây lát, linh mục hát hoặc đọc Lời Tổng nguyện. Ngay cả khi không hát Lời Tổng nguyện, thì vẫn có thể hát phần kết thúc lời nguyện để dân chúng thưa bằng lời tung hô “AMEN”.

Còn tiếp…

Trích: Hướng dẫn mục vụ Thánh nhạc – Ủy ban Thánh nhạc HĐGMVN